De schoolstrijd

Bij de behandeling van het wetsontwerp van de lagere onderwijswet van 1857 houdt Jan van Nispen van Sevenaer als woorvoerder van de Katholieken in de Tweede Kamer een betoog voor de bijzondere school en tegen de openbare school. De katholieken in de Tweede Kamer zijn bang dat de openbare school niet volledig neutraal zal zijn als daar ook algemene 'christelijke' waarden en zeden worden onderwezen.

Zij hebben nogal bedenkingen tegen het woord 'christelijk'. Zij vrezen dat dit zal worden opgevat in protestante zin en aanleiding zal kunnen geven tot het gebruik van de Bijbel op de openbare school. Zij verlangen dat de openbare school volstrekt neutraal is. De katholieken in de Tweede Kamer stemmen verdeeld. Zes stemmen voor en zes tegen het wetsontwerp.

In de Eerste Kamer zijn de Rooms-Katholieke leden unaniem voor het wetsontwerp. Principieel verdedigt Carel Everhard van Nispen van Pannerden de openbare school: "Zo men de kinderen van der jeugd afleerde, dat zij alleen met geloofsgenoten moeten ter schole gaan, dan zou daardoor reeds in het jeugdige gemoed afkerigheid worden opgewekt van hen, die ene andere godsdienstige overtuiging volgen, en zeker zou daardoor de verdraagzaamheid niet worden bevorderd." Professor Oud schrijft over de schoolstrijd en citeert Carel Everhard op een lovende manier.

Terwijl Carel Everhard van Nispen tot Pannerden bij de behandeling van de lagere onderwijswet zich laat kennen als een staatsman die boven de zuilen kan uitstijgen, bedrijft zijn broer Jan van Nispen van Sevenaer de partijpolitiek en ontpopt zich als een fervent voorstander van de katholieke emancipatie. De verschillende standpunten in deze schoolstrijd zijn aanleiding geweest voor een broedertwist.

Buiten het parlement zet Jan van Nispen van Sevenaer teleurgesteld de strijd voort door een bijzondere school in Zevenaar op te richten, de Van Nispenstichting die later ook door de nakomelingen van Carel Everhard is bezocht.

De onderwijswet van 1857, een stukje parlementaire en familiegeschiedenis, F.K.M van Nispen tot Pannerden