De plaats Nispen en omgeving

De betekenis van de plaats Nispen is als volgt.

Nis of Nesse betekent landtong of buitendijks land zoals in de plaatsnamen Carnisse, Renesse, Scherpenisse, Eemnes, Nesselande. 

De uitgang -pen komt van het Latijnse woord Orpa dat plaats betekent. Nispen betekent dan een plaats op een landtong of op een buitendijks  land. Een geografische aanduiding dus zoals dit voor veel plaatsnamen in Nederland geldt.

Nispen ligt ongeveer in het midden van het dal van de Roosendaalse Beek en de Watermolenbeek of Wildertse Beek. Het landschap werd gevormd door het turf steken (grote turfpoelen) en het graven van turfvaarten, zoals de Roosendaalse vaart of Natte- of Elderse Turfvaart die aan de oostkant van Nispen naar de markt van Roosendaal liep en de Nispense Turfvaart, die via Essen door de dorpskom van Nispen naar het noorden liep en op de Natte Turfvaart uitkwam.

De Jan van Nispenvaart is gegraven in 1290. Deze vaart kwam vanuit de plaats Nispen en monde bij het dorp Borteldonk uit in de Elderse of Natte Turfvaart (nu Turfvaartsestraat). 

Interessant is dat de van Nispenvaart al in 1583 via een aquaduct de Watermolenbeek bovenlangs. kruiste. Dit aquaduct heette ’t Zijl en was 16 meter lang en 4 meter breed. Restanten van ’t Zijl zijn nog zichtbaar in het landschap. De van Nispen turfvaart is gedempt toen de functie voor turftransport verloren ging. Het werd een landweg maar de naam ‘Oude Turfvaartsestraat’ houdt de rijke historie nog levend.

Vaarten moesten onderhouden worden en daarom was degene die van de Leenheer een vaart had geleend ook verantwoordelijk voor het onderhoud ervan. Wouter van Nispen kreeg van zijn Leenheer bijvoorbeeld de rechten om bruggen, stuwen, sluizen en vaarkanten aan te leggen en te onderhouden in de vaart ten Noorden van Roosendaal.

Jan, Claes en Wouter voelden zich verantwoordelijk voor de waterhuishouding van de leengoeden en stimuleerden daarmee de economische ontwikkeling van het gebied tussen Roosendaal en Nispen. De retourvracht van de turfschuiten was veelal mest voor het land, maar de veengrond liet zich niet bedwingen. Het gebied bleef nog lange tijd een ‘Heide en een Wildert’. Het plaatsje Wildert herinnert ons aan deze vervlogen tijden.

Bron: Cultuurhistorische Fietsroute ’Langs Turfvaarten, Vennen en Venen’